Avrupa ve Anadolu Yakası’nda; toptan gıda ve ihtiyaç maddeleri toplu ticaret merkezi kurulması projesiyle ilgili, Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Dursun Topçu ve Yönetim Kurulu Sayman Üyesi Hasan Erkesim’in katılımıyla, İstanbul Ticaret Odası Meclis Başkan Vekili Ahmet Özer’in başkanlığında, perakende ticaret ve toptan gıda sektörlerinde faaliyet gösteren firmaların temsilcilerinin iştirakleriyle 28 Kasım 2017 tarihinde Cemile Sultan Korusu-Sultan Köşk’te 75 kişilik yemekli bir toplantı düzenlenmiştir.
Sözkonusu toplantıda Odamız Meclis Başkan Vekili Ahmet Özer bir sunum yapmıştır. Sunumun konu başlıkları aşağıda yer almaktadır;
-Böyle bir birlikteliğe ihtiyaç var mı?
-İnsanın yaşadığı bir şehirde ‘’Toplu Gıda Ticaret Merkezlerine İhtiyaç Vardır.’’
-9 No.lu Komite Olarak Şimdiye Kadar Neler Yaptık?
-Farkına Vardık!
-İhtiyaçlarımız
-Niçin İki Yakada İhtiyaç Var?
-Ne Yapmalıyız?
-İstanbul Gıda Merkezi
-Örnek Bir Toplu Gıda Ticaret Merkezi : Sydney Markets
-9 No.lu Komite’nin Sydney Markets Ziyaret İzlenim ve Analizleri
-İstanbul’daki Durum ve Sydney Markets İle Mukayesesi
-Hep Birlikte Daha İyisini Yapabiliriz.
Sunumda; toplu gıda ticaret merkezi olan ‘’Sydney Markets ‘’ örnek gösterilerek, Sydney pazarının 5 milyon olduğu, Sydney Markets’in Flemington’da 42 hektar alan üzerine kurulduğu, tahmini 3.0 milyar dolar değerinde 2.500.000 ton taze meyve ve sebzenin Sydney Produce Market ve Sydney Growers Market aracılığıyla her yıl satıldığı, yaklaşık 100 milyon dolarlık taze ürünün Sydney Markets’den her yıl ihraç edildiği, yılda 150 milyondan fazla taze çiçeğin Sidney Çiçek Pazarında satıldığı, yaklaşık 120 toptancı, 394 üretici, 172 çiçek üreticisi ve 160’dan fazla destekleyici işletme bulunduğu, Sydney Markets’in 2000 hissedarı olduğu belirtilmiş, yaklaşık 15 milyon nüfusa sahip olan İstanbul’daki toptan gıda merkezlerinin durumuyla 5 milyon nüfuslu Sydney’deki gıda merkezinin mukayesesi yapılmıştır.
Sydney
İTO Meclis Başkan Vekili Ahmet Özer;
-İstanbul’da Aytop Gıda Sitesi ve Megacenter’ın toptan gıda sektörünün faaliyetlerini sürdürmesinde yetersiz kaldığını, sektörün birarada olacağı modern teknolojilerle donatılmış Avrupa ve Anadolu yakasında büyük gıda merkezlerine gereksinim duyulduğunu,
-Avrupa Yakası’nda yapılacak olan gıda merkezinde; gıda ve ihtiyaç maddeleri satıcıları için 500 metrekare alanlı, yerinden toptan satış mağazaları ve 3.000 ila 10.000 metrekare alanlı, gıda ve ihtiyaç maddeleri depolamasına ve şehrin satış noktalarına sevkiyatına uygun alanlara, -Anadolu Yakası’nda, gıda ve ihtiyaç maddeleri satıcıları için, 500 metrekare alanlı, yerinden toptan satış mağazaları ve 2.000 ila 20.000 metrekare alanlı, gıda ve ihtiyaç maddeleri depolamasına ve şehrin satış noktalarına sevkiyatına uygun alanlara,
ihtiyaç duyulduğu, Anadolu Yakası’ndaki metrekarelerin büyüklüğünün Anadolu’dan gelen sevkiyatın indirileceği yer olabileceği hususu değerlendirilerek yapıldığı,
-Böyle bir merkezin kurulabilmesi için gıda ve ihtiyaç maddeleri sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin biraraya gelip, ilgili kurumlara ihtiyaçlarını anlatması gerektiğini,
-Şirket yerine kooperatifleşmeyi tercih ettiklerini ve bir kooperatif kurduklarını, ayrıca ‘’Sen Yap Projesi’’ ve ‘’İnsani Ortaklık Projesi’’ yürüttüklerini,
ifade etmiştir.
İBB Muhtarlıklar Gıda Tarım ve Hayvancılık Daire Başkanı Bayram Ali Çakıroğlu;
-İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin üzerinde çalıştığı ve proje aşamasında olan ‘’Yeni Gıda Ticaret ve Lojistik Merkezi Tasarımı’’yla ilgili çalışmalara 2015 yılı Mayıs ayında başlandığı, 2016 yılında bulguları ortaya koyduklarını, proje tutundurma toplantıları yaptıklarını,
-Projenin amaçları arasında; halk sağlığı ve gıda güvenliği, sürdürülebilir olması, hizmet kalite standartlarının belirlenmesi, denetlenmesi ve ölçülebilir olması hususlarının yer aldığını,
-Ön hazırlık çalışmaları kapsamında; et ve et ürünleri-süt ve süt ürünleri-su ürünleri-yaş sebze meyve-kuru gıda-kesme çiçek olmak üzere 6 sektöre yönelik Dünya ve Türkiye’deki raporların ve 16 ülkenin hallerinin, ayrıca yer seçimi, tesis yerleşimi, işletme modeli, mevzuat, yönetim modeli, yatırım ve yatırımın finansmanı kriterleri gözetilerek Türkiye’deki hallerin incelendiğini,
-İstanbul Gıda Merkezi Projesi’nin sektör temsilcisi, akademisyen, esnaf, tüccar ve kamu temsilcisinin görüşleriyle ‘’ortak akıl’’ kullanılarak tasarlandığını,
-Hal esnafıyla ve hal odaklı müşterilerle anket yapıldığını, akıl konferansları ve karar konferansları düzenlendiğini,
-Yer önerileri arasında; Avrupa yakasında Arnavutköy ve Eyüp, Anadolu yakasında Çekmeköy’ün bulunduğunu,
-Yapılan değerlendirmede; %42 ulaşılabilirlik (karayolu-denizyolu-demiryolu-havayoluna yakınlık/ toplu ulaşıma-personel ulaşılabilirliği-müşterilere-üreticilere yakınlık), %25 doğal şartlar ve çevre (doğal afetlerden etkilenme vb), %19 insan kaynağı potansiyeli, %15 mekansal potansiyel (arazi maliyeti vb.) olduğunu,
-Tuzla Aydınlı’da 400 dönüme (40 hektar) yakın meyve-sebze hali ve 100 dönüme yakın su ürünleri hali inşaatına başlandığını,
-Elektronik ticarete önem verilmesi gerektiğini,
-Avrupa yakasında yaklaşık 3000 dönümlük bir alana ihtiyaç duyulduğunu,
-Paris halinde %50 oranında elektronik ticaret kullanıldığını, -Gıda ve Tarımsal Ürün Piyasaları İzleme ve Değerlendirme Komitesi kurulduğunu, sözkonusu Komitenin Başbakan Yardımcısı’nın başkanlığında; Ekonomi, Gıda Tarım ve Hayvancılık, Gümrük ve Ticaret, Kalkınma ve Maliye bakanlarının katılımıyla oluşturulduğunu, TUİK ve Merkez Bankası’nın da dahil olduğunu,
-Sözkonusu Komitenin toplantısına katılarak toptan gıda merkeziyle ilgili bir sunum yaptıklarını ve böyle bir tesisin ürün maliyetlerinin düşürülmesinde fayda sağlayacaklarını Bakanlara gösterdiklerini,
-Türkiye genelinde 20 tane büyük ölçekli toptan ticaret merkezleri oluşturulmasının planlandığını,
-Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın Hal Yasası’nı değiştirme kararı aldığını, bu değişimle birlikte toptancı hallerinin kurulması, taşınması, kapatılması yetkisinin Belediyelerden ilgili Bakanlığa geçeceği, hallerin tüm gıda ürünlerinin satışının yapılacağı yerler olacağı, tesisin işletmeler aracılığıyla yapılabileceğini, çok ortaklı karma bir yapının olabileceğini, devlet tarafından böyle bir tesis kurmak istendiği takdirde teşvik uygulamasının olabileceğini,
-Mevcutta 177 adet toptancı hali olduğunu,
-284 hektarlık, orta kalitede bir tesis için, arazi maliyeti hariç, 4 milyar TL’lik bir maliyet hesaplandığını,
ifade etmiştir.
Toplantıda Ülkemizde gıdanın izlenebilir, sürdürülebilir, planlanabilir, kayıt altına alınabilir olmasına önem verildiği ve bu doğrultuda adımlar atılacağı öngörülmüştür.
GENEL DEĞERLENDİRME
Türkiye’nin 341 milyar dolarlık dış ticaret hacminin yüzde 56’lık kısmını karşılayan İstanbul, milli gelirin yüzde 27’sini, ihracatın da yüzde 43’ünü yine tek başına sağlamaktadır. Türkiye ekonomisinin kalbinin attığı İstanbul, 130 ülkeden daha büyük ekonomisiyle de dünya başkenti hüviyetini ortaya koymaktadır. 2016 yıl sonu verilerine göre, Türkiye nüfusunun yüzde 18,5’inin ikamet ettiği İstanbul, yaklaşık 15 milyon kişi ile ülkede en çok nüfusa sahip ildir. Yeni Havalimanı, Kanal İstanbul, Asya ve Avrupa’yı birbirine bağlayan çok sayıda projeyi de hesaba katınca İstanbul’un gelecekteki önemi de açıkça ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda şehrimiz orta vadede uluslararası arenada bir finans, turizm, lojistik ve gayrimenkul merkezi olarak ilk sıralara yerleşmeyi hak etmektedir.
Ancak, Türkiye’nin ticaretinin merkezi olan bir şehirde, Anadolu ve Avrupa yakasında ayrı ayrı olmak üzere, ihtiyacı karşılayan nitelikte bir toptan gıda ticareti merkezi bulunmaması büyük bir eksikliktir. 5 milyonluk Sydney’de 42 hektarlık bir gıda merkezi bulunmakta, 15 milyonluk bir şehir olan İstanbul’da ise ulaşım akslarıyla bağlantılı (demiryolu -deniz-hava-kara), teknolojiye uyumlu, gerek depolama alanlarıyla gerekse kullanım durumuyla işletmelerin ihtiyaçlarını karşılayan gıda merkezi bulunmamakta, Aytop ve Megacenter ise yetersiz kalmaktadır.
İstanbul’da kent içinde yoğun trafik altında faaliyet göstermeye çalışan toptan gıda ve perakende sektörüyle iştigal eden işletmeler bulunmaktadır. Sözkonusu işletmeler lojistik açıdan zorlanmakta, bu durum hem maliyeti hem de şehiriçi trafiği artırmaktadır. Şehir
merkezlerinde kiralar ve satın almalar maliyetlidir. Şehrin dışında toptan gıda ve perakende merkezinin kurulması hem işyerlerine zaman kazandıracak, hem maliyeti azaltacaktır. Böylece hem ticari işletmeler hem de Türkiye ekonomisi kazanacaktır.
Sözkonusu toplantının sektör temsilcilerinin bir araya gelerek fikir alışverişinde bulunması, İstanbul Büyükşehir Belediyesi yetkililerine mevcut ihtiyacın iletilmesi ve İBB’nin gıda merkeziyle ilgili yaptığı çalışmalar hakkında bilgi vermesi açısından toplantının faydalı olduğu düşünülmektedir.
Bilgilerinize saygıyla arz olunur.
Meltem Duran
